Sa u përket partive politike humbëse, problemet për to do të jenë serioze. Serioziteti qëndron në faktin i cili bën me dije për imponimin e riorganizimit të tyre. Nëse kjo gjë nuk bëhet, atëherë këto parti në zgjedhjet tjera do të detyrohen të luftojnë për ekzistencë.
Daut DAUTI
Në historinë e re politike të shtetit të Kosovës është hera e para që fituesi i zgjedhjeve, që do të mbahen me 14 shkurt për Kuvendin e Kosovës, tashmë dihet. Rezultatet e parashikuara nga sondazhet e ndryshme mund të mos dalin të sakta, por mundësia që Lëvizja Vetëvendosje të krijojë qeveri pa koalicion është reale. Me këtë rast do të sfidohej edhe sistemi ekzistues politik dhe zgjedhor, i cili është dizajnuar me qëllim që qeveritë të jenë gjithmonë të krijuara me koalicion.
Një fitore e LVV-së, çfarëdo qoftë ajo, nuk do të jetë tërësisht meritë e kësaj partie politike. Kësaj radhe një numër i konsiderueshëm i votuesve vijnë nga taborët e tjerë politike dhe do të votojnë për LVV-në jo për shkak të joshjes, por më shumë për shkak të dëshpërimit të tyre me partitë që i kanë votuar më herët. LDK-ja do ta humbë një numër të konsiderueshëm të votuesve për shkak të largimit të Vjosa Osmanit, kurse PDK-ja për shkak të vajtjes së Hashim Thaçit dhe Kadri Veselit në burgun e Hagës, nga ku këta dy personalitete kryesore të kësaj partie nuk do të jenë në gjendje të ndikojnë në rritjen e numrit të votuesve, siç kanë bërë më herët dhe shpesh edhe në mënyra të palejueshme e jodemokratike. Në këtë mënyrë, besohet se këto dy parti do të goditen më së shumti dhe do ta marrin dënimin e merituar. Kjo gjë nuk duhet të krijojë habi, pasi që ky është ligj i zakonshëm i demokracisë dhe kështu ndodhë edhe në vendet e tjera.
Një gjë tjetër që duhet theksuar me këtë rast është roli i mediave në këto zgjedhje, që ka krijuar një fenomen interesant. Një pjesë e madhe e tyre, duke e mbrojtur gjendjen ekzistuese dhe duke qenë kundër prospektit politik që ofron LVV-ja, kanë krijuar efektin që ato nuk do ta dëshironin. Nga qëndrimi i tyre joprofesional dhe duke i favorizuar politikanët dhe analistët që kanë humbur arsyen në vendosshmërinë e tyre për të qenë me çdo kusht dhe në çdo situatë kundër LVV-së, është krijuar efekti i kundërt. Ky rast me siguri do të mbahet mend si shembull se si irritimi i qytetarëve krijon efektin e bumerangut politik.
Një fitore e thellë e LVV-së do të sillte probleme për partitë humbëse dhe kokëçarje për partinë fituese. Fitorja vjen së bashku me përgjegjësitë. Natyrisht, kjo qeveri do të sjellë ndryshime në relacion me SHBA-të dhe Bashkimin Evropian. Ndryshimet që do të sjellin relacion të normalizimit me SHBA-të do të jenë më shumë për shkak të ardhjes së Joe Biden-it në pushtet sesa ndërrimit në Prishtinë. Por, pyetja që parashtrohet ka të bëjë me faktin se sa të thella dhe domethënëse do të jenë ato ndryshimet në planin e brendshëm të Kosovës? A do të përmbushen premtimet dhe a do të kënaqet votuesi me to?
Megafoni i LVV-së, që artikulon qëllimet e kësaj partie në këto zgjedhje, përqendrohet kryesisht në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar që ka zënë vend në Kosovë. Por, ky problem paraqitet si rezultat i papunësisë dhe problemeve të shumta që prodhojnë arsimimi joadekuat dhe mungesa e një varg kushtesh tjera. Për hir të argumentimit, ta zëmë që LVV-ja do të ketë sukses në zhdukjen e korrupsionit, por eliminimi i papunësisë dhe problemeve të tjera nuk janë punë që bëhen as gjatë dy mandateve të pushtetit. Në Kosovë problemi kryesor është varfëria, që vjen nga mungesa e punësimit. Prandaj, entuziazmi që ekziston sot, nesër mund të kthehet si pengesë për shkak të krijimit të dëshpërimit te votuesit, të cilëve u është premtuar ky veprim dhe i cili nuk realizohet shpejt.
Sa u përket partive politike humbëse, problemet për to do të jenë serioze. Serioziteti qëndron në faktin i cili bën me dije për imponimin e riorganizimit të tyre. Nëse kjo gjë nuk bëhet, atëherë këto parti në zgjedhjet tjera do të detyrohen të luftojnë për ekzistencë. Përvoja e shkurtër e partive politike të Kosovës dëshmon se ato hezitojnë t’u nënshtrohen transformimeve dhe reformimeve të nevojshme. Nuk reformohen për shkak se nuk janë parti të mirëfillta dhe nuk strukturohen e as nuk funksionojnë në mënyrën moderne, siç ndodhë në vendet demokratike evropiane. Deri tashti, në të gjitha partitë ka pasur mospajtime të cilat kanë përfunduar me largimin e individëve ose grupeve, por largimi i tyre nuk ka pasur të bëjë asnjëherë me mospajtime ideologjike ose programore. Individët ose grupet janë larguar për shkak të mospajtimeve për udhëheqje, që janë shfaqur mes tyre dhe liderëve. Rastet flasin për luftë personale dhe për klasifikim të radhitjes në tabelën e hierarkisë së partisë. Natyrisht, këtu duhet ta përmendim edhe një grup të atyre që bredhin pa ia nda nga një parti në tjetrën, por dhe kjo gjë bëhet për shkak të interesave të tyre personale.
Lufta politike brenda këtyre partive, me siguri, do të vazhdojë edhe më tutje të bëhet për arsyet e përmendura. Mungesa e debateve të brendshme te këto parti është rezultat i mungesës së kulturës politike ose mungesë e traditës. Por, ekziston edhe një arsye tjetër që e mundëson konfliktin e brendshëm në partitë politike e cila, siç u pa, drejtohet kryesisht kundër liderit. Kjo është për shkak se lideri vërtet ka fuqi politike dhe këtë ia mundëson sistemi politik dhe sidomos ai zgjedhor. Nëse e kemi parasysh rolin e liderit në përcaktimin e listave zgjedhore, do ta shihnim fuqinë e tij. Lideri, së bashku me këshillat partiake që i kontrollon ose ndaj të cilave ushtron influencë, praktikisht vendosë për gjysmën e kandidatëve që hyjnë në listat zgjedhore. Kjo është arsyeja që në çdo zgjedhje shohim persona të njëjtë, të cilët nga dy tri zgjedhje radhazi refuzohen nga votuesit dhe nuk hyjnë dot në Kuvend. Këta janë servilët, të cilët për liderin kryejnë edhe punë jopolitike. Dhe, lideri ndaj tyre ndjen detyrim për t’i shpërblyer.
Megjithatë, ky veprim nuk është i paligjshëm. Një gjë të tillë e lejon ligji që e përcakton sistemin ekzistues zgjedhor në Kosovë, i cili është proporcional dhe me lista të hapura. Sipas këtij sistemi, në tërë territorin e Kosovës ekziston vetëm një njësi zgjedhore dhe nga kjo fuqizohet partia politike dhe sidomos lideri. Kandidatët në lista zgjedhore u imponohen votuesve, të cilët nuk kanë asnjë rol në këtë veprim, pos që të votojnë ashtu siç parashihet për ta. Në fund të zgjedhjeve kemi deputetë, të cilët në fakt nuk e përfaqësojnë askënd.
Krijimi i njësive zgjedhore, që në rastin e Kosovës duhet të jenë së paku dhjetë, do ta ndryshonte situatën në dobi të qytetarëve dhe demokracisë. Me këtë rast do të dihej se deputetët janë të detyruar që ta përfaqësojnë zonën ku kandidohen dhe votohen. Këtu kemi të bëjmë me një element të rëndësishëm të demokracisë, pasi që krijohet vendosja e vijës së përgjegjësisë, e cila në sistemin ekzistues zgjedhor nuk ekziston. Kjo gjë e detyron partinë që të gjejë njerëzit adekuatë për garë dhe njëkohësisht e eliminon gardën e oklokratëve të liderit të partisë. Më në fund, kufizohet edhe fuqia e liderit, e cila, po ashtu, rezulton në dobi të demokracisë. Kështu është në vendet me demokraci të zhvilluar dhe kështu duhet të jetë edhe në Kosovë.
Krijimi i zonave elektorale e lehtëson edhe mundësinë e kandidimit dhe zgjedhjes së kandidatëve të pavarur. Ky fakt sërish krijon një konkurrencë, që e detyron partinë politike dhe liderin të ofrojnë persona të përshtatshëm për përfaqësim. Në lidhje me kandidatët e pavarur duhet të na shërbejë rasti i udhëheqjes së suksesshme të Rufki Sumës në Han të Elezit, para të cilit partitë politike janë dorëzuar. Rasti i Rufki Sumës, momentalisht, është specifik për shumë arsye. Por, me krijimin e zonave elektorale, hapet rruga që ky rast të mos mbetet i izoluar dhe të paraqitet më shpesh.
Ndryshimet duhet të ndodhin edhe në KQZ. Siç jemi dëshmitarë, ky organ nuk funksionon gjithmonë sipas rregullave dhe shpesh është parë se është i anshëm. Prandaj, edhe këtu duhet aboluar sistemin e përfaqësimit me anëtarë të partive politike, duke i zëvendësuar me kandidatë të pavarur.
Megjithatë, ende nuk ka ndonjë iniciativë serioze për ndryshimin e kësaj gjendjeje. Partitë politike, sidomos udhëheqësit e tyre, ndjehen komod me këtë gjendje, pasi që ajo u ofron pushtet dhe autoritet. Pra, këtu nuk ekziston kundërshtimi i ligjeve që i rregullojnë zgjedhjet që janë të bazuara në kushtetutë, e cila rrjedhë nga Marrëveshja e Ahtisarit. Por, Marrëveshja e Ahtisarit, me legjislaturën e përmendur, që ka prodhuar gjendjen ekzistuese, ka për qëllim që sistemi politik në Kosovë të mbetet i kontrolluar nga jashtë, gjegjësisht nga OKB-ja, Bashkimi Evropian e, madje, edhe nga Beogradi. Ky kontrollim nga jashtë, që bëhet me pajtim të forcave politike të brendshme, pasi që e kufizon aspektin e pjesëmarrjes së drejtpërdrejtë në politikë, nuk është demokratik e as në dobi të qytetarëve. Derisa kjo gjendje nuk ndryshon, në Kosovë forcat politike vetëm mund ta simulojnë demokracinë.