FADIL LEPAJA
Tingëllon lehtë. Duket punë koti, e panevojshme ndoshta. Por nuk është ashtu. Së paku kështu sugjerojnë disa gazetarë dhe opinionistë, të cilët merren me ngacmime publike: (jo)seksuale dhe (jo)politike. Sepse kur ia bën dikujt atë punën publikisht, rriten … klikimet. Shoqëria jonë kosovare është moderne, sepse krejt lufta bëhet për klikime. Krejt janë bërë virtualë. Edhe qeverisja madje. Prandaj efektet e protestave në sheshe janë aq të pakta. Pra, portalet dhe personalitetet publike bëjnë gjithçka për klikime. Nuk është me rëndësi a klikohesh nga Kina, Uganda, nga Skënderaj apo nga Dyzi. Veç kliko! Jetoje ëndrrën, e cila me realitetin nuk takohet askund.
E për vota askush nuk po ka dert. Ato i kanë të sigurta. I kanë blerë. Aq shumë e kanë varfëruar popullin, sa nuk ka çka të shesë tjetër përpos votës. Edhe klikimeve. Kur të do pushteti, të mban me klikime të porositura. Edhe … me reklama që jepen në bazë të klikimeve.
Kështu, ti shet votën. Atë e shet te grupet (para)politike që shpesh quhen edhe parti. Quhen edhe shoqëri civile, nganjëherë. Disa qëllimkëqij i quajnë, edhe mafie, por asnjë nga këto nuk është emri i tyre i vërtetë. Pastaj, flasin kot se nuk kanë as fakte. Sidomos nuk kanë dëshmitarë. Dëshmia kolektive e popullit nuk pranohet. Jo pa dalë në shesh mbi një milion. Sepse vetëm atëherë bëhen të barabartë me oligarkinë. Ata janë të gjithë milionerë. Opozita thotë se janë hajna, por jo. E kanë nga xhelozia. Ata janë biznesmenë. Shesin e blejnë në monopolin e tyre, shtetin dhe politikën! Konvertojnë “meritat” në lekë.
Nejse, tema e sotme është më specifike. Nuk ka të bëjë veç me shtetin. As me dy shtete. Ka të bëjë me komunikimin ndër shqiptarë. Qysh me u marrë vesh dy kokat e shqiponjës së zezë, po thonë. Njëra në lindje e tjetra në perëndim, e në mes tyre një bjeshkë. Bjeshkë politike, më saktë gjeopolitike.
Nuk po mendoj për politikën zyrtare, gjithsesi. Ata flasin mirë mes vetes. Janë edhe “friends” në “Facebook”, dhe kjo mjafton. Disa, madje edhe në “Twitter”. Edhe me elitën flasin në rrjete sociale. Por doli se qytetarët nuk dinë shqip. Sa dinë shqip tironsit apo prishtinasit? Për prishtinasit kishte dyshime edhe më herët, por as tironsit nuk dolën më mirë. Thonë se dallimet gjuhësore janë pengesë serioze për bashkim kombëtar. Dëshmi serioze dolën nga një emision humori në RTK. Ka edhe tjera, por … kjo doli të jetë serioze.
Do ti si për shaka apo thënë “kosovarçe” për hajgare, gazetarët e RTK-së realizuan një anketë në Tiranë, përmes përkthyesit. Shqip-shqip. Për ata që nuk e dinë, RTK-ja është shtëpi televizive, publike, e Kosovës. E këtë përkthimin shqip-shqip as në “Google” nuk e gjen si shërbim.
Kështu, pas intervistës, pasi qeshim aty ku sugjerojnë intervistuesit, vijmë krejt natyrshëm në një përfundim që nuk e ka pritur askush: tironsit nuk dinë shqip. Ata nuk i njohin fjalët e “kosovarishtes”, veçanërisht ato që tashmë i përdorin vetëm gazetarët tanë kur duan me çdo kusht të gjejnë dallime. E ku ka më keq? Tironsit nuk e kuptonin fjalën “shafsiger”, as “frizhider”, e kulmi, nuk do ta besoni, një qytetar tirons nuk e kuptoi as fjalën “shporet”.
Merreni me mend. Në ditë të sodit, 104 vjet pas pavarësisë, nuk e dinë tironsit çfarë është shporeti …! E ne vetëm me tetë vjet “shkollë” pavarësie, e dimë. Është stufë. Është sobë. Është kaftorr. Shporet bre, qysh me përkthye ndryshe. Desha të them “ajo gjëja për me u nxe”, por kjo … edhe mund të përkthehet ndryshe!
– Çfarë thotë, i drejtohej tironsi përkthyesit shqip-shqip, sa herë e pyesnin për këto fjalë të rëndësishme të fjalorit tonë. Ç’ne me këtë “shporet”?! Eh, edhe Tirana, i ka fjalët e veta, që prishtinasit (të rinj e të vjetër) nuk i “kapin” dot. Po të bënte televizioni publik shqiptar një anketë të ngjashme, në Prishtinë, në shenjë hakmarrjeje gjithsesi, do të habitej se sa e kanë mësuar shqipen, prishtinasit, pas thyerjes së kufirit shqiptaro-shqiptar në vitin 1999. Secili qytetar, për shembull, e di kuptimin e fjalës “pronto”.
Kjo ua kujton ato përgjimet e famshme telefonike, për të cilat kurrë nuk u kuptua saktë se kush i ka kryer, por u kuptua menjëherë se kush ishin “viktimat”. Po çfarë viktimash, do të thonë qytetarët për kreun e oligarkisë kosovare, vetë kupolës së (para)politikës, ku pretendenti i tashëm për president të Kosovës, i cili sipas Kushtetutës duhet të jetë faktor i unitetit të popullit, i quante “zagarë” qytetarët e një komune të tërë, politikisht të papërshtatshme. Në një telefonatë tjetër, kryetari i një komune me merita, e shante me nënë kryetarin e atëhershëm të Parlamentit, po ashtu me merita. Ky i fundit, ish-kryeparlamentari, tashmë është në opozitë, ndërsa ai tjetri është në burgun e sigurisë së lartë, ku po mban burg për dikë që e paska vrarë, por ende nuk i kanë treguar se kë. Nuk ia thonë emrin e të vrarit as prokuroria, as gjykata. Është sekret. Nejse, brenda temës jemi.
Ka probleme edhe me fjalët tironse: kaçavidë, lavazh …! Eh, tash dikush do të thotë, se këto nuk janë tironse, janë fjalë italiane, mor! Ani çka do të përgjigjet dikush nga këndej: se mos “shafsiger”, “frizhider” apo “shporet” janë “kosovarishte”?! Nëse nuk janë serbe, erdhën andej bashkë me pajisjet teknike.
Por, nuk është problemi vetëm te fjalët e huaja. Ato shpeshherë shërbejnë edhe për të mirë, si për shembull që shqiptarët të kuptohen më mirë në mes vete. Merreni për shembull fjalën angleze “yes”. Politikanët tanë e përdorin gjithnjë kur bisedojnë me diplomatët. Kemi edhe shprehjen e re politike “yes-man”, që nënkupton ata në politikë, të cilët nuk dinë të thonë jo.
Ani, çka do të thoni, me të drejtë, se mos dëshironte të thotë “evet”, ose “dobro-dobro”?! Kjo dobro-dobro nuk është një fjalë, por politika jonë dikur e përsëriste për çdo rast nga dy herë, për të shmangur keqkuptimet me Beogradin. Estekfurullah!
Sidoqoftë, e kuptuam pra. Edhe kur nuk kuptohemi shqip-shqip, janë fjalët turke apo ato angleze, që edhe pse të huaja, gjithsesi kuptohen në dy kryeqytetet tona. Janë gjuhë, përmes të cilave shqiptarët kuptohen më mirë mes vetes. E para, për shkak të “bashkëjetesës” pesëshekullore me perandorinë, dhe e dyta, anglishtja, për shkak të orientimit të përbashkët, për së paku pesë shekujt e ardhshëm. Epo e teprojmë ca edhe ne …!
Tash, vijmë te përfundimi që duhet të jetë i lumtur: serbishten e Kosovës nuk e kuptojnë as beogradasit, e lëre më tironsit. Edhe italishten e Tironës e kanë harruar edhe gjeneratat e vjetra me të cilat e kujtojnë çlirimin e vitit ‘41 nga ana e Italisë, kur për herë të parë ata sollën në Kosovë mësues nga Shqipëria. E ku kuptonin kosovarët e pashkollë atëherë se çka është fashizmi. Mjaftonte të mos i rrihnin, digjnin dhe të hapnin shkolla shqipe …! Por, Italia iku, e sërish erdhën “shafsigerat”, “patikat”, “majicat”, “trenerkat” …! Tash, as prishtinasit e rinj nuk i kuptojnë. Beogradi, për ata, është vetëm një provincë që na hap probleme politike.
Por, gazetarja insiston te dallimet, dhe pason pyetja “vrastare”. E pyet një tirons, të cilin e “kapi” në rrugë: “ka sa po shkon pasuli” dhe ai dorëzohet. Nuk kupton.
E ku dinë gjë tironsit: “ka sa po shkon pasuli”? Apo prishtinasit? Se mos qeveria jonë e di se “ka sa po shkon pasuli”?!