IBRAHIM RUGOVA RRETH BASHKIMIT KOMBËTAR (1991):
Saqip Rexhepi, Ferizaj: Sa do të zgjas procesi i bashkimit të popullit shqiptar?
Lajme teNjejta
DR. RUGOVA: Nëse shkon si proces i integracioneve evropiane që nënkupton mosndërrimin e kufijve të jashtëm natyrisht se nuk do të zgjasë shumë, por megjithatë do të zgjas një kohë. Me rëndësi është që të përparojë demokracia në Kosovë dhe në trojet shqiptare, ndërkaq po ndërruan kufijtë e jashtëm atëherë ky proces do të shpejtohet.
Hysnie Halimi. Kumanovë: Vallë ku do të mbetet Kumanova kur të vie deri te bashkimi i trojeve shqiptare?
DR. RUGOVA: Ne do të evidencojmë gjithë hapësirën shqiptare, prandaj edhe ato treva ku shqiptarët e përbëjnë gjysmën apo shumicën e popullsisë, e normalisht edhe Kumanovën me fshatrat përreth. Kjo kërkon përgatitje të madhe edhe shkencore. Duhet të kemi njerëz të aftë të statistikës, kartografë, (më duhet këtu të theksoj se kur dëgjova se ne nuk kishim kartografë shqiptarë, vërtet u shqetësova). Dua të them se shkenca jonë herë-herë del shumë e papërgatitur që të jetë në shërbim të pragmatizmit politik që t’i ndihmojë disa gjëra, disa procese.
Arianit Malaj, Prishtinë: Me daljen eventuale të shqiptarëve në referendumin për Maqedoninë sovrane a mos po bëhet tradhti ndaj historisë meqë procesi historik i formimit të shteteve kombëtare do të shtyhet ndoshta për dhjetë, tridhjetë apo pesëdhjetë vjet? Mbase kufijtë e Maqedonisë mund të pranohen si kufij ndërkombëtarë dhe atëherë do të pamundësohej definitivisht integrimi i shqiptarëve në një shtet unik?
DR. RUGOVA: Ne vazhdimisht jemi në kontakt me përfaqësuesit e dy partive politike PPD dhe PDP dhe në Këshillin ndërpartiak po i shqyrtojmë të gjitha variantat e mundshme lidhur me referendumin. Neve në Kosovë na është pamundësuar çdo formë e veprimit institucional politik, kurse shqiptarët në Maqedoni, Serbinë jugore dhe Mal të Zi me daljen e tyre në zgjedhjet e lira në republikat gjegjëse u afirmuan, së paku e dëshmuan praninë e tyre në këto hapësira, ngase më parë faktori shqiptar jashtë Kosove injorohej. Prandaj, dalja eventuale e shqiptarëve në Maqedoni në referendum do të kushtëzohet me një deklaratë në të cilën do të kërkohet që shqiptarët e pranojnë Maqedoninë sovrane nëse mbetet Jugosllavia si shtet, kurse nëse do të ndryshohen kufijtë e jashtëm atëherë shqiptarët do të dalin në referendumin e tyre. Sovraniteti i Maqedonisë e largon atë nga politika ekspansioniste serbe, por në anën tjetër poashtu ekziston rreziku se ajo do të afrohet kah Bullgaria. Këtë duhet ilustruar me faktin se Bullgaria u deklarua haptas se e njeh Maqedoninë si njësi sovrane territoriale, por nuk e njeh kombin maqedonas si të tillë. Nga praktika po e shohim se edhe një shtet i vogël mund të shkel vrazhdë të drejtat e njeriut dhe ato nacionale të një populli tjetër poashtu të vogël.
Islam Bejta, Prishtinë: A do të kandidoheshit për president të Shqipërisë së bashkuar në zgjedhjet e ardhëshme të lira?
DR. RUGOVA: T’ju them të drejtën. në këto punë politike veten e ndjej të shprehem popullorçe, vetëm argat, se e deshti koha dhe momenti që edhe ne intelektualët të përpiqemi t’i ndihmojmë popullit në rrugën e tij dhe vetvetes që të arrijmë të shpëtojmë nga kjo gjendje, ndërsa sa i përket kandidimit për president jo të Shqipërisë së vogël apo të madhe por të Shqipërisë etnike, kjo do të jetë çështje e vet popullit shqiptar. Qëllimi kryesor, po flas si intelektual, është që populli shqiptar qoftë përmes një procesi më afatgjatë apo më shpejt të sigurohet kudo që është dhe ta realizojë bashkimin kombëtar. E kush do të zgjidhet kryetar nuk do të ketë shumë rëndësi. do të vendosin vetë zgjedhësit. Pra duhet krijuar parakushtet që populli shqiptar të dalë në zgjedhje, të dijë kujt t’ia jap votën dhe dhashtë zoti e kurrë më të mos kemi komisione kuadrosh që do t’ia imponojnë popullit kush çka e prej nga ekspanzioni rus përmes Beogradit arriti që për një kohë të gjatë të thejë popullin shqiptar në të dy krahët duke synuar që në Shqipëri të bëhej një shkatërrim i brendshëm, sepse Shqipëria e kishte një subjektivitet ndërkombëtar. Poashtu, edhe ne këtu shkatërroheshim nga brenda. Ky ishte një plan i përpunuar, që shqiptarët të dobësoheshm edhe një katramë më zi, siç themi ne në popull, ja pra kjo ishte filozofia politike serbe e ndihmuar dhe e përkrahur nga Rusia: të ekzistojë një shtet shqiptar i dobët dhe pa ndikim!
Rabit Aliu, Preshevë: A do t’i përfshijë referendumi për sovranitet të plotë vetëm shqiptarët në Kosovë apo të gjithë shqiptarët në Jugosllavi?
DR. RUGOVA: Në Këshillin ndërpartiak të Partive shqiptare në Jugosllavi janë shtruar dy opcione rreth referendumit: E para që Republika e Kosovës ta shpall sovranitetin e plotë shtetëror, pasi që e ka Kuvendin legjitim edhe pse të ndjekur në ekzil, pastaj Kosova e ka qeverinë dhe territorin e vet, ndërkaq për shqiptarët në Maqedoni duhet gjetur një formë institucionale, përmes ndonjë Këshilli Kombëtar që do të shpallte referendum për shqiptarët. Kështu do të veprohej edhe në Serbinë e jugut si dhe në Mal të Zi, për deklarim të të gjithë shqiptarëve në këto katër njësi federale. Varianti i dytë është që të deklarohemi me plebishit nacional për një shtet unik shqiptar. Fatkeqësia jonë më e madhe është se ne ende nuk po e dimë se a do të mbetet ky shtet apo farë lidhje shtetesh, Konfederatë apo diç tjetër, se a do të ndërrohen kufijtë e jashtëm, se a po del Sllovenia, pastaj Kroacia etj. Prandaj duhet të kemi shumë kujdes lidhur me referendumin në Maqedoni ngase nëse kufijtë e Maqedonisë bëhen ndërkombëtar atëherë praktikisht çështja shqiptare këtu merr fund. Prandaj, duhet bërë një deklaratë në të cilën decidivisht duhet shprehur qëndrimin e shqiptarëve se nëse ndërrohen kufijtë e jashtëm shqiptarët do të deklarohen që të jetojnë në një shtet.
Revista “Zëri i rinisë”, 7 shtator 1991, rubrika “LEXUESIT E ZËRIT E PYESIN DR. IBRAHIM RUGOVEN”, me titull “Ne do të fitojmë!”, përgatitë nga Halil Matoshi.
