Nuk ka vonuar asnjë sekondë Athina duke aktivizuar qarqet e saj për të bërë presion tani që Athina e Tirana kanë vendosur të çojnë në Gjykatën Ndërkombëtare të Hagës konfliktin për Zonën Ekonomike Ekskluzive.
Një gazetë që publikohet në Bruksel, New Europe dhe që pronar ka grekun Vasil Koronakis ka publikuar një kryeartikull, ku thekson se nëse Shqipëria zgjedh Ankaranë si partner do të humbë mbështetjen e Greqisë për hyrjen në BE. Në një koment të një ish-diplomati amerikan në Athinë, gazeta flet edhe për çështjen çame, duke i trajtuar shqiptarët e dëbuar nga Greqia si “bashkëpunëtorë të nazizmit. Më poshtë po publikojmë të plotë shkrimin e New Europë…
Haga do të ndihmojë Shqipërinë dhe Greqinë në zgjidhjen e kufirit detar
Në një kthesë ironike të ngjarjeve historike, Shqipëria dhe Greqia njoftuan bashkërisht se po kërkonin ndihmë nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (ICJ) në Hagë për të ndihmuar në zgjidhjen e çështjes së kufirit të tyre të përbashkët detar që shkon midis ishullit grek të Korfuzit dhe kontinentin shqiptar aty pranë. Vendet në thelb kishin arritur një marrëveshje në 2009 por grindjet e brendshme politike shqiptare bllokuan zbatimin përfundimtar.
Aksion i drejtuar nga tensioni me Turqinë
Qeveria e Kryeministrit Grek Kyriakos Mitsotakis ka pohuar se ka të drejtë sipas ligjit të pranuar ndërkombëtar për të zgjatur ujërat e saj territoriale nga gjashtë në 12 milje detare në mënyrë të njëanshme përgjatë të gjithë kufijve të saj, por për të shmangur provokimin e Turqisë, e cila ka paralajmëruar fuqimisht kundër hapave të tillë në e kaluara, plani i veprimit të Greqisë ka qenë i kufizuar në kufijtë detarë të gjysmës perëndimore të vendit, përballë Italisë dhe Shqipërisë.
Athina dhe Roma arritën marrëveshjen për demarkacionin e Zonës Ekonomike Ekskluzive (EEZ) në detin Jon dhe Adriatik në Qershor, e një muaj më vonë Greqia bëri diçka të ngjashme me Egjiptin duke kufizuar EEZ-të e tyre Mesdhetare.
Sipas Ligjit të KB të Konventës së Detit, EEZ i një vendi mund të shtrihet deri në 200 milje detare nga vija bregdetare e saj në kushte të caktuara. Duke folur në mënyrë rigoroze, një EEZ nuk përbën ujërat territoriale të një vendi por kontrollon të drejtat e shfrytëzimit ekonomik (energji dhe peshkim).
Çështje jo pa polemikë
Njoftimi Greko-Shqiptar rezultoi nga vizita e Ministrit të Jashtëm Grek Nikos Dendias në Tiranë në 20 Tetor për t’u takuar me Kryeministrin shqiptar Edi Rama. Çështja ishte diskutuar gjerësisht me Mitsotakis kur Rama vizitoi Athinën në shtator si folës në një konferencë të organizuar nga The Economist. Pas takimit të Dendias Tirana, Rama vuri në dukje “Kjo çështje nuk do të jetë në diskrecionin tonë, as të palës Greke, por të drejtësisë ndërkombëtare dhe në atë mënyrë, ne do të përqendrohemi në bashkëpunimin tonë ekonomik (dhe) rajonal.”
Ka pak pikëpyetje që çështja do të zgjidhet në mënyrë biznesi tani që Greqia dhe Shqipëria janë aleate të NATO-s dhe ndërsa Tirana është një kandidate për anëtarësimin në BE, e cila do të kërkojë miratimin e Athinës. Ironia në të gjitha këto është se Kryeministri Rama, kur ishte në opozitë në 2009, ishte forca lëvizëse e sfidës së gjykatës kushtetuese që hodhi poshtë marrëveshjen dypalëshe të arritur në atë kohë.
Mbetet një pyetje e hapur se çfarë pozicioni do të marrë Turqia në lidhje me këtë marrëveshje, pasi vendi ka treguar një interes të fortë për të përdorur portet shqiptare si baza ushtarake dhe të dy vendet mbeten aleatë të NATO-s.
Si një anëtar i BE, Athina ka një pozicion komandues në lidhje me pranimin e ardhshëm të Tiranës në BE; Ankaraja kurrë nuk mund t’i ofronte Tiranës diçka larg nga të rëndësishme me fuqinë e mbështetjes politike të Greqisë për atë çështje.
Sido që të jetë, disa në Shqipëri kanë akuzuar Greqinë për përdorimin e anëtarësimit të saj në BE për të “shantazhuar Shqipërinë” mbi marrëveshjen. Probleme të tjera të mbetura bilaterale përfshijnë të drejtat e pakicës greke në Shqipëri dhe shqetësimet që ka Shqipëria në lidhje me trajtimin e mijëra shtetasve të saj në Greqi, të shoqëruara nga kufizime të rënda tranziti që burojnë nga kriza COVID-19.
Një grup shqiptarësh të dëbuar nga Greqia në fund të Luftës së Dytë Botërore vazhdon të kërkojë kthimin e pronave të konfiskuara. Karvani i Dendias në Tiranë thuhet se duhej të devijonte rreth disa grupeve të vogla demonstruesish që ishin kundër vizitës, si dhe atyre që protestonin për çështje të tjera bilaterale.
Ndërsa ishte në Tiranë, Dendias njoftoi se qeveria e tij do të merrte hapa për t’i dhënë fund gjendjes së luftës pothuajse të harruar midis dy vendeve që daton nga viti 1940 kur forcat italiane u përpoqën të pushtonin Greqinë përmes Shqipërisë dhe u kundërshtuan.
*Alec Mally është aktualisht Drejtor për Çështjet Ekonomike Globale në IPEDIS – Instituti për Dialog Rajonal dhe Strategji. Ai ka shërbyer më shumë se shtatë vjet në pozicione të ndryshme në Misionin e SHBA në Athinë dhe Selanik, përfshirë si Konsull i Përgjithshëm. Në përgatitjen e këtij artikulli, ai tërhoqi përvojën e tij si Zyrtar i Lartë i Zyrës për Greqinë në Departamentin e Shtetit në periudhën 1999-2001
